Ugovor o delu
Teodora Vuksanović
Ugovor o delu je ugovor van radnog odnosa koji je regulisan Zakonom o radu. Navedene zakonske odredbe predviđaju da poslodavac može sa određenim licem da zaključi ugovor o delu, radi obavljanja poslova koji su van delatnosti poslodavca, a koji imaju za predmet samostalnu izradu ili opravku određene stvari, samostalno izvršenje određenog fizičkog ili intelektualnog posla. Ugovor o delu može da se zaključi i sa licem koje obavlja umetničku ili drugu delatnost u oblasti kulture, a takav ugovor mora da bude u saglasnosti sa posebnim kolektivnim ugovorom za lica koja samostalno obavljaju delatnost u oblasti umetnosti i kulture, ako je takav kolektivni ugovor zaključen.
Zakonom o radu je propisano da se ugovor o delu obavezno zaključuje u pisanoj formi.
Šta podrazumeva radno angažovanje van radnog odnosa?
To znači da lica angažovana po osnovu ugovora o delu nemaju status zaposlenih lica, pa samim tim ne ostvaruju ni određena prava koja su rezervisana samo za lica u radnom odnosu kao što su pravo na godišnji odmor, pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora, pravo na bolovanje, ali nemaju ni definisano radno vreme ni pauzu tokom rada.
Što se tiče lica sa kojim može da se zaključi ugovor o delu, Zakon ne predviđa nijedan uslov, što znači da poslodavac može da ga zaključi sa bilo kojim licem-zaposlenim, nezaposlenim, studentom, penzionerom... Lice koje je u radnom odnosu kod drugog poslodavca nema čak ni obavezu obaveštavanja poslodavca sa kojim ima zaključen ugovor o radu da će kod drugog poslodavca obavljati poslove po ugovoru o delu.
Zakon o radu izričito zabranjuje zasnivanje ugovora o delu radi obavljanja poslova koji su osnovna ili pretežna delatnost poslodavca, što znači da se po osnovu ovog ugovora ne mogu obavljati poslovi koji su predviđeni sistematizacijom i organizacijom radnih mesta kod poslodavca.
Sadržinu ugovora o delu sačinjenog u pisanoj formi moraju da čine podaci o ugovornim stranama, koje se obično označavaju kao naručilac posla (poslodavac-pojedinac ili pravno lice) i izvršilac posla, kao i opis poslova koje je potrebno obaviti. Uobičajene su i odredbe o visini novčane naknade koju naručilac posla plaća izvršiocu za obavljeni rad. Vremenski period na koji se ugovor zaključuje nije predmet ovog ugovora jer obavljanje poslova po osnovu ugovora o delu nije vremensko ograničeno., međutim moguće je ugovoriti vremenski okvir za obavljanje poslova koji su predmet ugovora.
Sve što se isplaćuje licu angažovanom po osnovu ugovora o delu ima karakter ugovorene naknade na koju se plaćaju porezi i doprinosi kao i na samu naknadu za obavljeni rad. Tako da izvršilac radova na navedenu naknadu, prema Zakonu o porezu na dohodak građana, plaća porez u iznosu od 20% na oporezivi prihod koji čini bruto prihod umanjen za 20%.
Što se tiče dopronosa za socijalno osiguranje, izvođaču radova ima pravo na uplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje po stopi od 26% na iznos koji predstavlja osnovicu za uplatu poreza.
Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje ne plaća se jedino za lice koje dobije potvrdu da je za njega u toj kalendarskoj godini već plaćen doprinos na procenjenu najvišu osnovicu.
Pravo na uplatu doprinosa za zdravstveno osiguranje lice ostvaruje samo ako već prethodno nije zdravstveno osigurano po osnovu radnog angažovanja ili penzije, jer se doprinosi za zdravstveno osiguranje plaćaju samo po jednom osnovu.
